Greckie teorie języka

Gramatyka starożytna byłą produktem pokrewnych wcześniej powstałych dyscyplin: teorii języka, logiki i filozofii. W ramach pierwszej rozpatrywano głównie problemy genezy mowy ludzkiej. Toczyła się zatem dyskusja, czy język powstał jako „naturalna” forma ekspresji człowieka oraz rezultat poznania przezeń świata, tzn. czy słowo jest adekwatnym znakiem rzeczy, czy też jako efekt świadomej twórczości i społecznej konwencji (antynomia „natury” i „umowy”). Budowa i rozwój języka były natomiast rozpatrywane w ramach przeciwieństwa „analogii” i „anomalii”; pierwsza koncepcja kładła nacisk na logikę i prawa rządzące językiem, dając początek klasyfikacjom gramatycznym, druga na przypadek, niejednorodność w formie języka oraz na jego zmienność. W ramach teorii analogii dokonano analizy logicznej zdania i wyodrębnienia części mowy: od 3 – wyróżnionych przez Arystotelesa, do 8 – przyjętych przez stoików.

Greckie teorie języka:

• Tradycja grecka i rzymska od VII wieku p.n.e. badała ogólne problemy języka, czyli m.in. istotę języka, stosunek języka do logiki (czy za pomocą języka myślimy), retoryki, poetyki.
• Można powiedzieć, że już wtedy powstały dwa obozy, czy mówiąc współcześnie dwie grupy językoznawcze.
• Pierwsza z nich – analogiści – oni rozpatrywali język z punktu widzenia logiki, gdyż uznawali jego charakter za logiczny.
• Drudzy – anomaliści – oni utrzymywali, że językiem rządzą anomalie i podlega on ustawicznie przemianom. Ta koncepcja była związana z poetyką i retoryką.
• Z tradycją antyczną związane są także zasady:

- Zasada physei – teoria fizycznego pochodzenia wyrazu, która mówi, że nazwy zależą od świata i przedmiotu (związek między znakiem a znaczeniem).

- Zasada thesei – nazwy nie są zależne od przedmiotu, ale są konwencjonalne i zależne od ludzi.

• Greków interesowała geneza języka, trwały spekulacje na ten temat. Badali relację między językiem, a rzeczywistością.
• Starożytny spór:

- PHYSEI:

§  Natura

- Analogiści (od II wieku p.n.e.)

§  Naturaliści

§  Język jest z natury.

§  Badania etymologiczne.

§  Zakładali istnienie harmonii między dźwiękiem a znaczeniem/

§  Uważali, że ustalenie pochodzenia wyrazu jest jednoznaczne z jego prawdziwym znaczeniem.

§   Heraklit z Efezu, Pitagoras z Somos, Kratylos – postać z Dialogów Platona toczy spór ze skrajnym zwolennikiem thesei – Demokrytem.

- THESEI:

§  Anomaliści (stoicy).

§  Demokryt.

§  Homonimia, umowność języka.

§  Słowa są subiektywne, nie istnieje słodkość bądź gorzkość owoców.

§  Język jest konwencjonalny.

§  Koncentrowali się na wyjątkach, odstępstwach od reguł.

Postawa Arystotelesa:

§  Arystoteles wskazywał na umowność języka. Wyrazy są znakami (semeia) i symbolami (symbola) rzeczy i mają charakter umowny.

§  Prawdziwa nie może być nazwa tylko sąd o nazwie.