WILHELM DILTHEY

PATRON PRZEŁOMU ANTYPOZYTYWISTYCZNEGO

1)Humanistyka to nauka o duchu.

2)Więź między duchem a światem= przeżycie = wyraz => duch doświadcza rzeczywistości i później daje wyraz temu przeżyciu.

3) 2 aspekty przeżycia:

- estetyczne- związane z osobą autora => artysta jako filtr między światem a dziełem.

- odtwórcze => to czego doświadcza odbiorca, jego głównym zadaniem jest interpretowanie dzieła jako odzwierciedlenie ducha artysty w celu wczucia się w tego ducha, w stan psychiczny twórcy w momencie tworzenia. Doskonała empatia.  Często to prowadzi do „lektury naiwnej”-wczucie się w autora, bohatera.

4) Pojęcie światopoglądu poetyckiego:

- związek tego, co indywidualne z tym co ogólne.

- literatura daje nam wzorce przeżywania i zachowania.

5) Różnice między naukami humanistycznymi a przyrodniczymi.

- przedmiotem nauk humanistycznych jest duch. Nie jest on dany umysłowo.

-rozumienie to proces interpretacji znaków tworzonych przez innych => rozumienie= interpretacja. Tylko dzięki niej jesteśmy w stanie się porozumieć.

- dzieło to świadomy i celowy wyraz treści psychicznych artysty (artysta świadomie i celowo porozumiewa się ze światem), ale nie można go sprowadzić do determinizmu.

6) Hermeneutyka jako sztuka rozumienia/ interpretacji powinna dominować w naukach humanistycznych

METODOLOGIA NAUK HUMANISTYCZNYCH.

 Zakres badań filozoficznych, krytycznych i historycznych D. obejmował okres renesansu, reformacji, od Oświecenia w Niemczech po niem. idealizm. Zwornikiem prac D. jest argumentacja za autonomią metodologiczną nauk humanistycznych (D. rozumie je szeroko, włączając w nie nauki społeczne) oraz poszukiwanie ich empirycznych podstaw. Dotychczasowa metafizyka oraz nauki przyrodnicze nie wypracowały, wg D., modelu poznania naukowego, który mógłby być uznany za wzorzec dla nauk humanistycznych, gdyż uznane dotąd za poznawczo paradygmatyczne abstrakcyjne reprezentacje świata są niezależne od przeżywanego przez podmiot doświadczenia. Podstawowym przedmiotem poznania naukowego jest, wg D., całość życia (Zusammenhang des Lebens). Jej podstawowe składniki to: element przedmiotowy (świat jako dany w aspekcie potrzeb jednostki), postawa emocjonalna (przeświadczenie o wartościach zrealizowanych w otoczeniu) oraz przeżycia wolitywne (ujawniające rolę ludzkiej aktywności i ostatecznie wyrażane w zjawiskach pozapsychicznych, jak wytwory kultury i instytucje społeczne). Życie nie jest jedynie faktem biologicznym, który jest wspólny człowiekowi i zwierzętom, lecz jest to fakt wyłącznie ludzki, nieodłącznie związany z przeżyciem całej jego złożoności. Życie obejmuje nadzieje, myśli i działania jednostek, instytucje stworzone przez ludzi, prawo, sztukę, literaturę, a także naukę, która choć bada naturę, to jednak przede wszystkim jest ludzką aktywnością. Życia doświadczamy, wg D., w sposób całościowy, w pełnym jego zróżnicowaniu. Pozytywistyczny pogląd, że doświadczamy tylko wrażeń zmysłowych, uznawał D. za metafizyczny dogmat, który zbytecznie zawęża pojęcie doświadczenia, a tym samym ogranicza pojęcie wiedzy. Właściwym przedmiotem poznania naukowego, zwł. w humanistyce, powinno być to pierwotne bogate doświadczenie, w którym ujęte są fakty zewnętrzne wraz z perspektywą podmiotu, stanowiącą część tego doświadczenia. Nauki przyrodnicze zubożają doświadczenie świata, gdyż abstrahują od podmiotowego poczucia bycia w świecie.

Aby podkreślić różnicę przedmiotu nauk humanistycznych i przyrodniczych, D. na oznaczenie doświadczenia wprowadził - obok Kantowskiego terminu "Erfahrung" (doświadczenie czysto zewnętrzne, przedmiot nauk przyrodniczych) - termin "Erlebnis" (przeżyte doświadczenie, przedmiot nauk humanistycznych)