Grafemiczność
Grafem: najmniejsza jednostka pisma odpowiadająca fonemowi (to tak na marginesie).
Oralność
W kulturze oralnej słowa to dźwięki, które są zdarzeniami. Nie można ich zatrzymać. Wg Malinowskiego dla społeczności oralnych język to sposób działania, a nie odpowiednik myśli, a słowa mają dla nich wielką, wręcz magiczną, moc. Nazwy dają ludziom władzę nad rzeczami nazwanymi. „Człowiek oralny” nie ma koncepcji nazwy jako czegoś, co można zobaczyć. Człowiek żyjący w kręgu kultury pisma ma. Podtrzymywanie myśli wiąże się w kulturze oralnej z komunikowaniem. Dłuższy wywód posiada silny rytm. Formuły organizują zrytmizowanie, pomagają zapamiętać (nastawienie na zapamiętywanie i w związku z tym też mnemotechnikę jest w komunikacji oralnej bardzo ważne). Myślenie bez formuł byłoby w kulturze oralnej stratą czasu.
Najważniejsze różnice między kulturą oralną a piśmienną (wg Waltera Onga):
| oralna | piśmienna |
| Nastawione na pragmatykę | Nastawione na składnię |
| Obfitość | Redundancja |
| Brak abstrakcji, lub „minimalna abstrakcja” | Wprowadzanie zaawansowanych pojęć abstrakcyjnych |
| Nastawienie na zapamiętywanie (dotyczy zarówno nadawcy, jak odbiorcy) | Tekst pisany uwalnia umysł od zapamiętywania |
| bliżej ludzkiego świata i działania | oddalenie od konkretnych działań i sytuacji |
| empatia i zaangażowanie | dystans, obiektywizm |
| homeostaza – oralne społeczeństwa pozbywają się wspomnień, które nie mają znaczenia dla teraźniejszości. | nie pozbywają się, wręcz przeciwnie, dbają by jak najwięcej utrwalić. |
Piśmienność
Wynalezienie i rozpowszechnienie się wynalazku pisma było przełomowe dla historii ludzkości, w tym teorii sztuki (czyli też poezji). Zalążek idei tekstu pisanego można znaleźć dopiero u Herodota, w jego dziele zatytułowanym Dzieje (powstałym w latach ok. 445-428 p.n.e.). Ten historiograf mówi tam o tym, że chce ocalić od zapomnienia i przeinaczenia ważne czyny różnych bohaterów i fakty historyczne (to terminologia współczesna, on używał innych słów, np. „wyblaknięcie”). Jest to fundament dla topiki, która dopiero kilkadziesiąt lat po Herodocie przekształci się w myśli greckiej w wyraźnie wypowiedzianą ideę uobecnienia.
Rywalizacja tekstów pisanych z przekazami ustnymi dokonywała się w Grecji w V w.p.n.e. (ale etap przechodzenia jednego w drugie miał miejsce już od VIII w p.n.e. – od momentu pojawienia się alfabetu greckiego). Ostatecznie zwyciężyły przekazy pisane.Dla refleksji metajęzykowej i metaliterackiej najważniejsze są 2 kwestie:
1) tekst pisany podlegał modyfikacjom – np. poprzez sparafrazowanie go. Oralność nie zakładała takiej możliwości.
2) Za doskonalszą formę utrwalenia wiedzy/treści przestano uważać przekazy ustne. Dostrzeżono większą trwałość materialnie utrwalonych tekstów pisanych.
3 „obozy” w V w p.n.e. w sprawie tekstów pisanych:
1) zwolennicy potęgi słowa mówionego, gloryfikatorzy przekazów mówionych
2) gloryfikatorzy przekazów pisemnych
3) postulowanie aktywności nadawcy i odbiorcy przekazu – w konsekwencji degradowanie pisma i literatury, przy jednoczesnym sprzeciwianiu się ustnym metodom i skutkom przekazu ustnego.
Do drugiej grupy można zaliczyć logografów - zapisywali mowy do wygłoszenia dla kogo.
Do ostatniej grupy zalicza się Platon. Paradoks jego dialogów polega na tym, że poprzez formę dialogową próbują naśladować oralność, a przecież są jej zapisem.
Twórcy tzw. tybegińskiej szkoły historycznofilozoficznej
Wyróżnili u Platona 2 doktryny:
1) egzoteryczną – przekazana przez dialogi i posługująca się konwencjami literackimi, a nie ścisłymi metodami dyskursu,
2) ezoteryczną – stosująca tylko i wyłącznie dyskurs ustny: wspólny dialog mistrza i uczniów, ich wspólne dociekanie prawdy.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz