NOeMaTYKA

Biblijny sens wyrazowy

       Sens wyrazowy w ogólności - wynika ze znaczenia poszczególnych wyrazów i ustalonego dla nich układu gramatycznego, filologicznego, logicznego i psychologicznego.

Sens dosłowny

daną wypowiedź rozumie się według podstawowego i pierwotnego znaczenia poszczególnych wyrazów; występują tu:

porównanie

- uwydatnia właściwości podmiotu za pomocą dwu członów połączonych spójnikiem "jak", "jako", "niby" itp.;

przypowieść

- (parabola) rozbudowane porównanie dokładniej określające właściwości podmiotu; jest opowiadaniem zmyślonym, lecz prawdopodobnym, przy czym istotne nie są pojedyncze elementy, ale całe opowiadanie powiązane z ideą obrazowaną, tj. z tertium comparationis;

bajka

- opowiadane zmyślone i nieprawdopodobne, gdzie właściwości ludzi są przypisywane zwierzętom, roślinom itp.;

maszal

- pouczenie o wątkach alegorycznych i przypowieściowych; zawiera dwa człony - jeden, to podpadająca pod zmysły empiryczna rzeczywistość, drugi - to rzeczywistość niewidzialna i niepodpająca pod zmysły; przedmiotem nauczania i poznania jest ten drugi człon.

Sens przenośny

występuje, gdy pojedyncze lub wszystkie wyrazy zdania zostały zastosowane w znaczeniu pochodnym i przystosowanym, opartym na pewnych wątkach zbieżnych lub podobnych do wątków znaczenia podstawowego (na co wskazuje kontekst); występują tu:

metafora

- (przenośnia) figura stylistyczna, gdzie podmiotowi zostają przypisane właściwości, jakie z natury rzeczy mu nie przysługują, np. "ja jestem bramą";

metonimia

- zastąpienie właściwego wyrazu przez inny pozostający z nim w realnym związku, np. "macie Mojżesza" (zamiast: macie Prawo);

alegoria

- rozwinięta metafora zbudowana na zasadzie dwu planów znaczeniowych: jednego w postaci obrazowej i konkretnej, drugiego domyślnego o charakterze uogólnionym;

ironia

- przez specyficzny układ wyrazów (lub dzięki kontekstowi) wyraża myśl przeciwną niż idea, którą wyrażałby ten sam tekst, gdyby był rozumiany dosłownie;

hiperbola

- przesadnie wyolbrzymia cechy jakiegoś podmiotu lub zjawiska i znacznie rozszerza proporcje pomiędzy poszczególnymi elementami;

symbolizm

- wyraża jakąś rzeczywistość za pomocą innej, która ma ją zastąpić, przy czym chce także zwrócić uwagą na samego siebie w swej funkcji prezentującej; symbol powtarza się i odznacza stałością.

Sens pełniejszy

- jest specjalnym rodzajem sensu wyrazowego, który wynika ze słów autora, ale może być odczytany tylko w kontekście innych tekstów integralnie związanych z tekstem interpretowanym (chodzi tu o rozumienie tekstów Starego Testamentu w świetle Nowego Testamentu).

Sens integralny

- cała Biblia "jednym słowem".

Sens wywnioskowany

- stanowi poprawną konkluzję wydobytą z dwu zdań Biblii, przy czym porównywany element musi mieć to samo znaczenie treściowe.

Biblijny sens typiczny oraz sens "przystosowany" są trudne do zweryfikowania i zasadniczo dotyczą interpretacji duchowej lub dogmatycznej. Z tego też powodu trudno je zaliczyć do metod ścisłej interpretacji samego tekstu biblijnego.