KLASYCYSTYCZNA DOKTRYNA IMITACJI PIĘKNYCH WZORÓW A SPÓR STAROŻYTNIKÓW Z NOWOŻYTNIKAMI

Spór starożytników z nowożytnikami, spór lit. we Francji w końcu XVII i na pocz. XVIII w. — zwolenników teorii ponadczasowej doskonałości dzieł antyku z rzecznikami przemian w literaturze. W sławnej querelle des anciens et des modernes (sporze starożytników z nowożytnikami) podważono model klasyczny w literaturze; opinia publiczna uznała wyższość ówczesnych pisarzy francuskich nad ich klasycznymi wzorami. Klasycyzm - E. R. Curtius wiąże pojęcie klasycyzmu z wykształceniem się kanonu arcydzieł, pola tradycji literackiej jako normy. Klasycyzm jako estetyka wymaga kanonu arcydzieł poddawanych aktualizacji. Wymaga nowej literatury, która nawiązuje do tradycji poprzez imitatio lub emulacjo poprzez naśladowanie lub dorównywanie. Renesans to początek myślenia komparatystycznego, to systematyczne zastanawianie, porównywanie kanonu antycznego i dzieł nowożytnych, istnieją całe nurty renesansu oparte na tym np.: „Horacjanizm”. W renesansie Horacjanistą był Jan Kochanowski. Renesansowa komparatystyka to myślenie teoretyczne np.: Julius Scoliger i praktyka poetycka, J Kochanowski. Polegają na diachronicznym zestawianiu dawnych dzieł i nowych tekstów. Autorzy renesansowi są traktowani jak ponawiający starych mistrzów np.: K Janicki ponawia Owidiusza. W renesansie rzadkie są przypadki suwerennej świadomości poety, który nie czuje się gorszy i zestawia siebie z mistrzami jak partner.
 Strony sporu reprezentowane były przez Nicolas Boileau-Despréaux, kodyfikatora oświeceniowego klasycyzmu w poezji i zwolennika poetyki Arystotelesa, oraz przez jego oponenta CharlesaPerrault, kolekcjonera baśni ludowych, który wprowadził do literatury postaci Czerwonego Kapturka, Śpiącej królewny, Kopciuszka, Kota w butach, Tomcia Palucha czy Sinobrodego.

Argumenty nowożytników i starożytników:

N: postęp

S: nie.

S: antyk jako baza, gdzie wymyślono już wszystko (np. ustalono proporcje, zasady, powszechne i obiektywne reguły, które zostały wyprowadzone z natury).

N: ślepe zapatrzenie w starożytność, ciało ludzkie nie jest doskonałe i nie można wywodzić z niego architektury.

S: ale starożytni traktowali naturę selektywnie i dlatego na bazie tej selekcji ustalono 1 ideał, a w nowożytności takiego jednego ideału nie ma, co jest negatywne.

N: nie jest tak, że starożytni wymyślili wszystko (np. optyka). Wersal i Girardon pokazują, że są lepsze rzeczy niż starożytność

S: decorum, wartości moralne

N: Le Brun- super (względy polityczne). Problem tylko w tym, że on opiera się na Poussinie, a więc antyku. (???????????????). Poussin- złamanie costume na rzecz bien seance , przystojności

Obrona XVII pozbawiona jest wielu osobowości (np. Poussina czy Simona Vouet, Claude Vignon- zw. z Włochami).

N: gdyby Homer urodził się dziś, to byłby jeszcze lepszy (idea postępu)- z poematu Perraulta.

Ale: Perrault interpretuje starożytność jako oparta tylko na mimezis (zasłona), a nowożytność jest lepsza i bardziej intelektualna

Zakończenie merytorycznie jałowego sporu starożytnicy i nowożytnicy. Kończy się paradoksem- starożytnik, więc Boilleau, powołuje się na to, że każda epoka ma swoją miarę sądzenia (relatywistyczne podejście). I powinna być oceniana wg innych kryteriów

Epoka baroku to kolejna faza myślenia komparatystycznego. Jest znacznie mniej związana z klasycyzmem, bardziej suwerenna, dla barokowej świadomości literackiej kultowe znaczenie ma francuski autor Charles Perrault, teoretyk sztuki, autor eseju pt. „Paralele”. To najważniejszy barokowy tekst komparatystyczny. W XVII wiecznej klasycystycznej Francji Perrault postawił tezę, że porównanie antyku i nowej literatury może prowadzić do wyższej oceny nowej lit. Esej Perrault wywołał burzliwe dyskusje. Odbiorcy tzw. starożytnicy konserwatywni uważali, że dzieło antyczne będzie niedoścignione. Drugi krąg odbiorców nowożytnicy uznali tj. Perrault, że pisarz współczesny może dorównać wzorcom. Słynny spór starożytników z nowożytnikami to wielka dyskusja estetyczna. Podstawowe pyt. dotyczą tożsamości starożytnej literatury. 

W osiemnastym wieku mamy zalążek nowożytnego myślenia porównawczego. Daje nam to postać Johana Wolfganga Goethego. Ujawnia on najlepsze cechy emolucji niemieckiej. Przeczytał wszystko z zakresu dzieł antycznych, jest pisarzem i myślicielem, artystą i oryginalnym krytykiem literatury. W toku dyskusji na temat lit. ze swoim sekretarzem J. Eckermanem Goethe formułuje pewną koncepcję. Nie ma poszczególnych literatur narodowych wszystkie wpisują się w emopejską całość i współtworzą pewien paradygmat. Kultura zachodu nie ma lit. narodowych jest Weltliteratur – czyli lit. światowa. Koncepcja Goethego lit. światowej pozwala panoramiczne zestawiać ogarniać tę całość, to zalążek komparatystyki synchronicznej, która analizuje rozmaite współczesne sobie lit. ich związki tworzą przez nie całość. Goethe stał się inspiratorem 19 w. ożywienia komparatystyki. W 19 w. komparatystyka staje się rozległą samodzielną dyscypliną jako usytuowane filologicznie studia porównawcze.