PRZEŁOM ROMANTYCZNY

1. Przełom romantyczny w Europie

Etymologia

XVII-XVIII wiek to upowszechnienie przymiotnika romantyczny w wersji angielskiej (zapożyczenie z j. francuskiego, gdzie roman oznaczało powieść) w znaczeniu nieprawdopodobny, tkliwy, malowniczy

w wersji francuskiej – romanesque, słowo na rodowód powieściowy, romantyczny ogród, postać

schyłek XVIII wieku – romantyzm teoretyczny, August i Fryderyk Schlegel, określenie romantyczny w teorii poezji i sztuki

wreszcie romantyczny odnosi się do pisarzy, filozofów, którzy przyjęli ideologię romantyzmu teoretycznego

Przełom aksjologiczny

Jan Śniadecki O pismach klasycznych i romantycznych 1818r.

spór klasyków z romantykami

Kazimierz Brodziński O klasyczności i romantyczności tudzież o duchu poezji polskiej 1819r.

dużo uwag i zastrzeżeń zarówno wobec klasycyzmu, jak i romantyzmu, ani klasycyzm, ani romantyzm nie mają narodowego ducha, są obce

narodowym duchem przeniknięte są sielanki

Maurycy Mochnacki O duchu i źródłach poezji w Polszcze 1825r.

O literaturze polskiej w XIX wieku 1830r. – podsumowanie krytyki literackiej w XIX wieku, dodatnie wartościowanie romantyzmu, poszukiwanie w historii ducha narodowego, odwołania do mitu słowiańskiego i mitologii ludów północnych, duże znacznie zyskała poezja gminna, odwołania do chrześcijaństwa (akcentowanie niewyczerpywalności wiary i poezji)

Przełom epistemologiczny

Adam Mickiewicz Romantyczność (Ballady i romanse 1822r.)

postawa starca – empiryzm, racjonalizm, szaleństwo jako choroba (Jan Śniadecki)

postawa poety – wiara, uczucie, szaleństwo jako metoda poznania rzeczywistości

2. Romantyzm i narodziny nowoczesnej teorii literatury

literatura /  projekt romantyczny jako odpowiedź na kryzys

kryzys społeczny związany z sytuacją mieszczaństwa, które zyskało dostęp do kultury, ale straciło podstawy ekonomiczne

kryzys polityczny wynikający z rozbieżnych ocen rewolucji francuskiej

kryzys filozoficzny związany z rewizją stanowiska Kanta

przełamanie substancjalnej wizji podmiotu – materialności, poznawalności podmiotu (metafizyczne twierdzenie o substancjalności podmiotu wywodzi się z pism Arystotelesa)

procesualność, dialogowość, fragmentaryzm w stosunku do dzieła literackiego

3. Przełom antyretoryczny

Gerard Genette – postulat retoryki ograniczonej

odrzucenie klasycznego podziału retoryki:

inventio + dispositio + elcutio + memoria + pronuntiatio (= partes artis)

odrzucenie 4 części retoryki, skupienie na elcutio (teorii tekstu)

skutki przełomu antyretorycznego:

·        wskazanie różnicy między językiem poezji a językiem prozy

·        akcentowanie istotności wewnętrznego porządku sztuki, jego spójności

·        porzucenie zewnętrznego celu (porzucenie imitacji, zanik funkcji impresywnej, wzrost znaczenia funkcji ekspresywnej, nieprzechodniość tj. dzieło nie ma celu poza samym sobą)

teoria retoryki uległa marginalizacji w  związku z  nastaniem nowej estetyki, zerwaniem z kultem autorytetu, odstąpieniem od hierarchii sztuk wyzwolonych

Novalis

·        imitacja genetyczna – odwołanie do idei Boga-Stwórcy

·        imitacja symptomatyczna – naśladowanie symptomów rzeczywistości

ważniejsza była imitacja genetyczna, naśladowanie Boga, który jest stwórcą świata i wszystkich stworzeń