1. KONCEPCJE SZTUKI POETYCKIEJ U PLATONA (D); (oprac. na podst.: Przeszłość Poetyki, E. Sarnowska-Temeriusz; Dzieje sześciu pojęć, W. Tatarkiewicz, Historia Filozofii, tom I, W. Tatarkiewicz)
Koncepcja ukształtowana przez Platona, przyznająca poezji status sztuki, wytyczyła na wiele stuleci drogę rozwoju poetyki.
Zespolenie estetyki (i teorii sztuki) z dyskursem filozoficznym miało różny charakter. W dyskursie tym silnie zaznaczyła się refleksja dotycząca poetów i poezji. Wypowiedzi Platona o poezji formułowane były w rożnych okresach jego życia.
Sztukę i retorykę postrzegał z punktu widzenia prawdy. Jego ocena wypadła negatywnie, bowiem sztuka nie odkrywa prawdy, ponieważ nie kieruje się ona poznaniem. Poeta nie jest poetą ze względu na posiadaną wiedzę, ale z racji boskiego szału (in. boskich mocy – theia dynamis), czyli natchnienia. Poeci mogą tworzyć dopiero wtedy, kiedy Bóg weźmie ich w posiadanie. Stają się wówczas podobni do uczestników orgiastycznych kultów i zatracają świadomość swoich czynów. Jeśli artysta uprawia inną poezję niż natchnioną, to jego działanie jest naśladownictwem rzeczy zmysłowych, o których wiadomo, że z ontologicznego punktu widzenia same są naśladownictwem idei. Jego działanie jest więc naśladownictwem trzeciego stopnia.
Platońskie koncepcje boskiego szaleństwa poetów stały się dla potomnych niewyczerpanym źródłem toposów: poety-wieszcza, głosiciela bożej prawdy, poety-natchnionego.
Za podstawowe instrumenty do zabiegów interpretacyjnych posłużyły Platonowi dwie kategorie: umiejętności (techne) i naśladowania (mimesis). Pierwsza z nich pozwoliła wyjaśnić uwarunkowania procesu artystycznego i poezjotwórczego, a druga została wykorzystana do wytłumaczenia stosunku dzieł sztuki i utworów poetyckich do obiektów artystycznego odtwarzania. W związku z tą teorią wyróżnił dwa rodzaje sztuki:
a) SZTUKA MISTYCZNA – artysta jako medium przekazujące wolę bogów, poeta jako profeta i wybraniec muz. Sztuka jako źródło najgłębszego poznania, coś co z naśladownictwem i rzemieślniczą rutyną nie ma nic wspólnego. Poezja zrodzona z poetyckiego szału (mania), należąca do najwyższych funkcji człowieka.
b) SZTUKA NATURALISTYCZNA – artysta jest naśladowcą, rzemieślnikiem. Poeta nie stawia sobie innych zadań, jak naśladowanie rzeczywistości, posługuje się jedynie rzemieślniczą rutyną. Polega na odtworzeniu zmysłowej rzeczywistości.
Wygnał poetów ze swojego idealnego państwa ze względów:
a) pedagogicznych – poezja negatywnie wpływa na obywatela, demoralizuje go ponieważ rozbudza emocje, które w filozofii platońskiej powinny być uśpione.
b) filozoficznych – poezja nie mówi prawdy, daje podwójnie zafałszowany obraz rzeczy. Fałszywość wynika z tego, że sztuka (czyli również poezja) nigdy nie jest w stanie oddać rzeczy w sposób idealny, zawsze więc wiąże się to z deformacją.
Trzy rodzaje szałów w Fajdrosie:
- apollinowy,
- dionizyjski,
- poetycki – dany od Muz.
Ten komentarz został usunięty przez autora.
OdpowiedzUsuń