ujęcie pojetyczne fikcja iluzja

2. PODSTAWOWE POJĘCIA ANTYCZNEJ TEORII SZTUKI POETYCKIEJ (M)

Ujęcie pojetyczne:

• Nauka Arystotelesa o poznaniu jest ściśle związana z jego poglądem na działalności życiowe. Pierwsza działalność życiowa – kontemplacja jest działalnością poznawczą, jeżeli przy pewnym jej pojmowaniu można powiedzieć, że składają się na nią inne jeszcze czynności, to tylko w charakterze pomocniczym.
• Natomiast postępowanie i wytwarzanie nie są działalnościami poznawczymi. Nie mogą być jednak rozwinięte bez wykonania pewnych czynności poznawczych. Stąd Arystoteles wymienia trzy rodzaje poznania: teoretyczne, praktyczne i pojetyczne.
• Poznanie teoretyczne stanowi istotę kontemplacji; to poznanie dla samego oglądu rzeczywistości, dla prostego poznania prawdy. Rzecz jasna, że choć zdobywa się je w określony sposób, to można uzyskać je w odniesieniu do każdego przedmiotu dostępnego władzom poznawczym człowieka.
• Poznanie praktyczne – to poznanie, bez którego nie ma postępowania, gdyż ono nim kieruje; to poznanie mające na celu kierowanie postępowaniem.
• Podobnie poznanie pojetyczne jest poznaniem mającym na celu kierowanie wytwarzaniem. Tym samym jest poznaniem koniecznym do wytwarzania.
• Arystoteles dokonał trychotomicznego podziału nauk:

- teoretyczne – których celem jest formułowanie wiedzy dla niej samej (fizyka, metafizyka, matematyka)

- praktyczne – których celem jest formułowanie wiedzy dla osiągnięcia doskonałości moralnej (etyka, polityka)

- pojetyczne (wytwórcze) – których celem jest formułowanie wiedzy, za pomocą której można wytwarzać określone przedmioty

FIKCJA – jak ma się fikcja do Platona nie mam pojęcia, nie znalazłam też nic w moich szczątkowych notatkach. Myślę, że Platon ma do fikcji mniej więcej taki stosunek, jak do poezji naturalistycznej, czyli tej przedstawiającej fałszywy obraz rzeczywistości. 

Iluzja (apatie) – motyw apatetyczny wprowadzony do estetyki przez retora Gorgiasza (V w. p.n.e.) wiązał się z poglądem, iż sztuka wymowy działa mamiąco i łudząco na odbiorcę, wywołując w jego umyśle stan iluzji; przykłady iluzji: motyw czaru i magii (Homer i Hezjod), mity o muzykach i poetach (Orfeusz). Łudzenie słuchaczy (apatie) oraz czarowanie (goeteia) łączy się z motywem psychagogicznym (pitagorejczycy twierdzili, iż muzyka ma moc kierowania duszami słuchaczy i wprowadzania ich w dobry lub zły etos-nastrój).